Vì sao các dự án Trung Quốc đảm nhận đều chậm tiến độ?

Theo Hiệp hội Năng lượng Việt Nam (VEA), hầu hết các dự án điện do nhà thầu Trung Quốc đảm nhận như: Hải Phòng 1, Hải Phòng 2... đều bị chậm tiến độ từ 2 - 3 năm. Nguyên nhân, là do năng lực nhà thầu yếu kém, thiếu kinh nghiệm và không thu xếp được tài chính.

Hiệp hội Năng lượng Việt Nam (VEA) vừa có văn bản kiến nghị lên Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng, Chủ tịch Quốc hội, về việc Giải quyết tiến độ các dự án năng lượng của đất nước.
Theo VEA, hầu hết các dự án nguồn điện trong Quy hoạch điện VI đều bị chậm tiến độ như các nhà máy thủy điện Sông Ba Hạ, Pleikrông, Bản Vẽ…; nhà máy điện chu trình hỗn hợp Nhơn Trạch 2; các nhà máy nhiệt điện: Uông Bí (mở rộng 1), Hải Phòng 1, Quảng Ninh 1, Vũng Áng 1, Sơn Động, Mạo Khê, Nông Sơn, Ô Môn 1...
Đặc biệt các dự án do các nhà thầu Trung Quốc đảm nhận như: Hải Phòng 1, Hải Phòng 2, Cẩm Phả 1, Cẩm Phả 2, Quảng Ninh 1, Quảng Ninh 2, Mạo Khê, Thái Nguyên, Vĩnh Tân 2, Duyên Hải 1 và nhà đầu tư tư nhân như Kiên Lương… đều bị chậm, có những dự án đến nay chưa triển khai, chậm tiến độ từ 2 - 3 năm, lý do chậm là do năng lực nhà thầu yếu, thiếu kinh nghiệm và không thu xếp được tài chính. 
Sau năm năm thực hiện Quy hoạch điện VI, lưới điện truyền tải được xây dựng chỉ đạt tỷ lệ khoảng 50% so với yêu cầu. Việc các công trình lưới điện bị chậm tiến độ đã gây rất nhiều khó khăn cho vận hành hệ thống điện, ảnh hưởng đến an toàn cung cấp điện.

VEA cho biết, có thể có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm chễ trên, nhưng nguyên nhân chính là đàm phán giá mua bán điện và điều kiện khởi công công trình.

Việc ký được hợp đồng mua bán điện với EVN trong thời gian ngắn với giá điện hợp lý, đảm bảo lợi ích của bên bán, bên mua vẫn là điều rất khó khăn. Nếu tuân thủ theo đúng chỉ đạo của Chính phủ về việc dự án chỉ được khởi công khi có hợp đồng mua bán điện với EVN, thì các dự án điện của các chủ đầu tư ngoài EVN sẽ không xác định được thời điểm khởi công, dẫn đến toàn bộ dự án chậm tiến độ.

Điểm đáng chú ý là, nhà thầu hứa cung cấp đủ vốn cho dự án, nhưng thực chất là thiếu công nghệ, thiết bị không đồng bộ, chưa nói chất lượng thiết bị của Trung Quốc không bằng thiết bị của các nước phát triển, do đó dẫn đến việc triển khai các dự án vừa chậm trong xây dựng và cả chậm trong quá trình hoàn chỉnh để đưa dự án vào vận hành.

Ngoài ra, các dự án nhà thầu Trung Quốc trúng thầu họ đều đưa toàn bộ người Trung Quốc sang làm, không thuê kỹ sư, công nhân của Việt Nam, do đó không tận dụng được lao động nội lực, tạo công ăn việc làm cho các địa phương có dự án.
Vì vậy, để giải quyết tất cả những vấn đề trên, VEA cho rằng, Chính phủ cần chỉ đạo các bộ, ngành xem xét việc đơn giản hoá một số thủ tục đầu tư, nhằm tăng tính tự chủ cho các chủ đầu tư. Đồng thời cho phép thực hiện song song nhiều công việc trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư để giảm bớt thời gian chờ đợi.
Ngoài ra, Chính phủ xem xét việc giao công tác giải phóng mặt bằng cho các cơ quan chuyên môn của chính quyền địa phương các cấp để đảm bảo theo thủ tục công tác đền bù, giải phóng mặt bằng.

Cùng với đó, Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành chức năng bổ sung, điều chỉnh, sửa đổi một số điều trong Luật Đấu thầu theo hướng cho phép chủ đầu tư lựa chọn thiết bị có chất lượng cao, nhà thầu EPC có kinh nghiệm từ các nước công nghiệp phát triển, nhà thầu tư vấn (kể cả việc chỉ định trực tiếp nhà thiết kế, chế tạo thiết bị, nhà thầu EPC, tư vấn mà chủ đầu tư đã biết rõ năng lực kinh nghiệm và khả năng tài chính).

Xây dựng Tiêu chuẩn thiết kế chuyên ngành nhà máy nhiệt điện, nhà máy điện chu trình hỗn hợp, nhà máy điện hạt nhân…

Yến Nhi